Creatief bezuinigen

De gemeente Culemborg moet de komende jaren miljoenen bezuinigen. Dit was al langer bekend, maar dankzij korting op het gemeentefonds en overdracht van taken (met minder geld) vanuit het rijk naar de gemeenten, is de situatie nu echt urgent geworden. Het college wil deze maand samen met de gemeenteraad gaan bekijken op welke punten in de begroting kan worden bezuinigd. Je zou ook kunnen zeggen dat het college er onderling niet uitkomt of geen verantwoordelijkheid durft te nemen. Maar van de andere kant biedt deze aanpak ook kansen op meer invloed vanuit de raad.

Wat zijn de opties? Heel veel gemeentelijke taken zijn wettelijk verplicht en liggen vast. De speelruimte is dus beperkt. Binnen het vrije deel gaat het vooral om geld voor de groenvoorziening, voor sport en cultuur, voor het zwembad, de kinderboerderij, het welzijnswerk, participatie van mensen in de bijstand en voor infrastructuur. Het idee van het College is om alle bouwstenen voor de begroting die niet wettelijk vastliggen, op tafel te leggen en samen met de raad opnieuw de begroting samen te stellen. Zero Based Budgetting noemen ze dat in goed Nederlands. Culemborgse inwoners en organisaties krijgen de kans om hierover met de gemeenteraad in gesprek te gaan en hun mening te geven.

Leidt deze aanpak nu tot creatieve ideeën over hoe we voorzieningen in Culemborg en de kwaliteit van de stad in stand kunnen houden? Ik ben bang van niet. In het document dat raadsleden ter voorbereiding krijgen, staan alle bezuinigingsopties genoemd, inclusief de bedragen die – potentieel – kunnen worden gekort. De discussie zal dus vooral gaan over de vraag: waar kunnen we minder geld voor uittrekken? Ik verwacht dat burgers en organisaties straks in de rij zullen staan om aan de raad uit te leggen dat op het onderdeel waar zij belang bij hebben, geen cent kan worden bezuinigd. Het zal vooral voor negatieve energie gaan zorgen en verdeeldheid in de stad.

Zou het ook anders kunnen? Kunnen we ook positieve energie aanboren? Ik denk het wel, maar dat vraagt wel om een andere aanpak. Eerste vraag van de raad aan de bewoners van Culemborg zou kunnen zijn: “Waar zou je zelf energie in willen steken?” of “Welke voorziening zou je zelf graag willen behouden?”. Vervolgvraag is dan: “Welke mogelijkheden zie je om de voorziening in stand te houden?” en “Zijn er creatieve verbindingen mogelijk met andere organisaties of activiteiten, waardoor geld bespaard of verdiend kan worden?”.

Om een voorbeeld te noemen, de groenvoorziening in Culemborg. Hiervoor is jaarlijks € 2 miljoen uitgetrokken. Heel belangrijk voor de leefbaarheid in de stad. Wat zou er gebeuren als de gemeente een fors deel van dit budget beschikbaar zou stellen voor initiatieven uit de stad die met alternatieve plannen komen voor het groenbeheer in een wijk? Met inzet van meer vrijwilligers, met meer betrokkenheid van bewoners die best geld over zouden hebben voor het groenbeheer als hun eigen tuin ook wordt meegenomen, met alternatieve vormen die minder beheer vergen, met creatieve combinaties met andere economisch renderende functies, etc. Het lijkt me sterk dat er in Culemborg geen creatieve geesten rondlopen die verstand hebben van groen. die ondernemend aangelegd zijn en die buiten de geijkte kaders kunnen en durven denken.

Zo’n aanpak vraagt ook een heel andere rol van de gemeente: durven loslaten, ruimte bieden, faciliteren en niet zelf de inhoud willen bepalen. Het vraagt ook tijd en een open uitnodiging aan mensen om met ideeën te komen. Dan ga je niet afbreken, maar opbouwen. Geen inspraak, maar co-creatie. Geen negatieve energie, maar nieuw elan. Dat is wat Culemborg nodig heeft. De tijd dringt, maar het hoeft nog niet te laat te zijn. De raad kan de komende maand laten zien op welke manier ze de bevolking van Culemborg bij de toekomst van de stad wil betrekken.