Het stof dat afgelopen weken opvloog vanwege de kabinetsplannen voor een inkomensafhankelijke zorgpremie is weer langzaam neergedaald, maar het probleem van toenemende zorgkosten blijft bestaan. Dit jaar hebben de zorgverzekeraars de premie niet hoeven te verhogen, omdat er is bezuinigd op dure medicijnen, maar de manier waarop wij ons zorgsysteem hebben georganiseerd, leidt er bijna automatisch toe dat de kosten de pan uit blijven stijgen. Oud-minister Ab Klink heeft daar in een onderzoeksrapport ook op gewezen. De prijsprikkels in ons zorgsysteem zijn zodanig dat het aantal behandelingen alleen maar toeneemt, omdat artsen per verrichting worden betaald. Dat roept bij mij direct de vraag op of het niet anders kan. Kunnen we artsen niet gaan betalen voor het gezond houden van mensen, in plaats van voor het beter maken van zieken?
Gezonde voeding zou wel eens de sleutel kunnen zijn voor het terugdringen van ziektekosten en medicijngebruik. Alleen is er bij artsen schrikbarend weinig kennis over gezonde voeding en krijgt voeding ook nauwelijks aandacht bij de opleiding medicijnen (what’s in a name?). Positieve uitzondering is de Belgische arts Kris Verburgh die met zijn boek ‘De voedselzandloper’ heel wat heilige huisjes omverwerpt en met adviezen komt die anders zijn dan de traditionele adviezen van de Gezondheidsraad en het Voedingscentrum. Ik wil me als betrekkelijke leek niet mengen in het wetenschappelijk debat over wat gezond is en wat niet, maar toch heeft het boek van Verburgh me aan het denken gezet. Een van de constateringen die hij doet is dat voeding met een hoog gehalte aan omega-3 vetzuren bewezen gunstige effecten heeft op het cholesterolgehalte en de kans op hart- en vaatziekten verkleint. Toch schrijven veel artsen standaard statines voor als patiënten een te hoog cholesterolgehalte in het bloed hebben. Waarom? Verburgh geeft een simpele analyse: follow the money. Omega-3 vetzuren zijn niet patenteerbaar en dus valt er niet veel aan te verdienen. Statines daarentegen zijn een cash-cow voor veel farmaceutische bedrijven. Het gevolg is dan ook dat er meer onderzoek wordt gedaan naar effecten van statines dan naar effecten van omega-3. Inderdaad, meestal betaald door dezelfde farmaceutische bedrijven. Bovendien is er ook veel meer voorlichting en reclame over statines, dan over omega-3 vetzuren. Zo versterkt het een het ander en blijven we in een spiraal zitten van medicalisering en toenemende zorgkosten.
Hoe kunnen we deze spiraal doorbreken? En hoe kunnen we ervoor zorgen dat het zorgsysteem zodanig werkt dat preventie wordt gestimuleerd, zodat genezing minder nodig is? Moeten we artsen beter informeren over de relatie tussen voeding en gezondheid? En moeten we ervoor zorgen dat verschillende disciplines meer kennis gaan uitwisselen? De Stichting Voeding Leeft heeft hier al een begin mee gemaakt door afgelopen mei een symposium te organiseren. Heel belangrijk, maar een systeemomslag realiseren we hier nog niet mee. Kunnen we dan de zorgpremie afhankelijk maken van iemand leefstijl in plaats van van zijn inkomen? Zwak punt is natuurlijk de controleerbaarheid. Het gaat wat ver om mensen te verplichten om aan hun zorgverzekeraar te rapporteren wat ze eten en hoeveel ze bewegen. Moeten we dan meer gebruik maken van prijsprikkels rond voeding? Reumatoloog Richard Verheesen pleitte onlangs in een column op Foodlog voor een verhoging van BTW op ongezond eten. Er waren veel twijfels over de effectiviteit van dit instrument, omdat de prijselasticiteit van ongezond eten gering is en het ook moeilijk is om precies te definiëren wat wel of niet gezond is. Maar het zou wel een manier zijn om de zorgpremie eerlijker te verdelen. Consumenten die veel zoetwaren en frisdrank kopen betalen via de accijns een deel van de zorgpremie, waardoor deze automatisch omlaag kan en mensen die gezonder eten dus netto minder premie betalen.
Wie betere ideeën heeft en deze bovendien kan vertalen naar een grensverleggend concept mag het zeggen.
